көн

сущ.

1) день; денёк, денёчек (световой) || дневно́й

кояшлы көн — со́лнечный денёк

шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день

көн яктысында — при дневно́м све́те

көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)

көннең киче бар — у дня есть ве́чер

көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день

көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя

көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень

2) да́та (календарная), срок, число́

бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?

атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли

җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния

нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день

айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца

шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней

хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́

Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды

туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния

кабул итү көне — приёмный день

3) день (су́тки)

ял көне — выходно́й день

үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́

икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день

моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того

бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём

көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится

4) вре́мя, пери́од; срок

нәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!

бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)

көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́

революция көннәрендә — в пери́од револю́ции

картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость

көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми

5) разг. со́лнце

көн туды — со́лнце взошло́

көн бату — захо́д со́лнца; зака́т

көн кыздыра — со́лнце печёт

ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце

6) пого́да

көн бозылды — пого́да испо́ртилась

иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да

7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ние

синең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́

балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом

8) перен. судьба́, у́часть

нинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили

•

- көн аша

- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе

••

көн ачылу — проясне́ть; см. тж. аязлану

көн ашау — см. кояш ашау

көн бите — солнцепёк (или косогор, куда падают лучи солнца)

көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки

көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник

көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём

көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня

көн кичерү — см. көн итү

көн күзе йомылу — темне́ть

көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)

көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня

көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше

көн яктысын күрмим — (клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)

(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии

көнгә уңу — см. кояш ашау

көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть

көне белән — день в день

көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь

көне җитеп килү — быть на снося́х

көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя

көнен төнгә катып — см. көнне төнгә ялгап

көннәр эчендә — в счи́танные дни

көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)

көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным

көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын

көннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно

- көн булмау

- көн юк
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап